Bij muziekschool Best MOC geven we ook tubales. In de muziekles geven we alle muziekvormen: klassiek, modern, solo en duo maar ook Jazz, Pop, Rock of Klezmer met en zonder CD.
De tuba is de naam voor een koperen blaasinstrument in het bas-register. Instrumenten die onder de tubafamilie worden geschaard zijn het eufonium (soms tenortuba genoemd) en de (bas)tuba's (gestemd in F, Es, C of Bes). Tuba is een benaming die in vele talen wordt gebruikt en ongespecificeerd verstaat men onder 'tuba' meestal een bastuba. In amateur blaasorkesten in Nederland en Vlaanderen heeft men echter dikwijls de gewoonte om onder de term 'tuba' een eufonium te verstaan, wat voor enige verwarring kan zorgen.
 |
|
Twee tuba's: links euphonium, rechts de bastuba (bes-bas) |
Bouw
De tuba is conisch gebouwd en heeft meestal drie of vier ventielen, bij symfonische tuba's veelal vijf en bij F-tuba's vaak zelfs zes ventielen. Het neerdrukken van de ventielen bij een tuba vergroot in feite de lengte van de gebruikte buis, waardoor de toon verlaagd wordt. Het tweede ventiel doet zo de noot een halve toon dalen, de eerste twee halve tonen, de eerste en de tweede samen drie, de tweede en de derde samen vier, de eerste en de derde samen vijf en de drie kleppen samen zes (dit laatste komt zelden voor). Het (eventuele) vierde ventiel doet de toon meteen met een kwart dalen en wordt daarom kwartventiel genoemd. Meestal is het vijfde een verlaagde hele toon en zesde ventiel een verlaagde halve toon. Dit om een betere stemming te bereiken bij combinaties met het vierde ventiel en het lage register volledig te kunnen opvullen. Andere invullingen van het vijfde en zesde ventiel bestaan, maar zijn eerder uitzonderlijk. Bij professionele instrumenten met vier ventielen wordt het stemmingsprobleem opgevangen door een ingewikkeld compensatiesysteem.
De ventielen kunnen zowel vooraan aan instrument staan (front action) als bovenaan (top action), zie figuur. Als ventielen vooraan staan kan men kiezen tussen pompventielen of draaiventielen. Als ze bovenaan staan zijn het altijd pompventielen. Kiest men voor pompventielen vooraan dat is het vijfde ventiel een draaiventiel die meestal geopereerd wordt met de rechterduim. Bij instrumenten met draaiventielen kan het vijfde ventiel zowel aan de rechterduim gelegen zijn als aan de linker hand. Het zesde ventiel staat altijd aan de linkerhand.
Tuba's bestaan in verschillende formaten die men aanduid met 3/4, 4/4, 5/4, 6/4, waarbij 3/4 een compacte bouw inhoudt en 6/4 een uitgebreide bouw. Apart van het formaat kan de beker eerder breed of smal zijn.
Variaties en termen
Zoals boven reeds aangegeven bestaat er bij de naamgeving van tuba-achtige instrumenten wat verwarring. Algemeen kan men echter zeggen dat de term tuba slaat op een instrument met recht opstaande beker in het bas-register. Voor de afwijkingen bestaan er meestal specifieke termen.
-
Eufonium: een tuba in het tenor-register gestemd in bes. Soms wordt ook de term bariton gebruikt (vnl. in Nederland en Duitsland), maar dit kan verwarring opleveren met de bariton met een iets smallere boring in dezelfde stemming.
-
Wagnertuba: een instrument met een meer cilindrische boring, dat wordt bespeeld met een hoornmondstuk en de linkerhand omdat het in een symfonieorkest door hoornspelers wordt bespeeld.
-
Sousafoon: een instrument ontwikkeld in opdracht van John Sousa, dat als het ware rond het lichaam draait en een frontaal gerichte beker heeft. Een sousafoon heeft ook een cilindrische boring. De klank is compacter en penetreert veel beter. Het wordt nog veel gebruikt in stappende blaasorkesten en dixieland.
-
Helicon: eveneens een instrument dat als het ware rond het lichaam draait, maar de beker is opzij gericht. De helicon was populair in fanfares in de negentiende en vroege twintigste eeuw. Vanaf de tweede wereldoorlog werd het in Europa geleidelijk aan vervangen door de tuba met omhoog gerichte beker. De helicon is vandaag volledig in onbruik geraakt, maar men kan het nog regelmatig terugvinden als decorelement.
-
Bombardon is een term die in onbruik is geraakt, primair slaat op de helicon, maar soms ook op de sousafoon als de tuba. Het is ook de naam voor bepaalde lage registers van een orgel
Stemmingen
Zoals reeds aangegeven bestaan er verschillende stemmingen van tuba's. Welke stemming gebruikt wordt hangt sterk af van de context, zowel functioneel als geografisch. De individuele voorkeur speelt ook een rol. De meeste professionele tubaspelers bespelen verschillende instrumenten.
-
Tuba in F: Bij amateurs wordt dit voornamelijk gebruikt in landen die historisch onder sterke Duitse invloed hebben gestaan. Bij professionele spelers gebruikt men dit instrument voornamelijk in het lichtere symfonische werk, in kleine ensembles en als solist.
-
Tuba in Es: Bij amateurs wordt dit voornamelijk gebruikt in landen waar Adolphe Sax zijn saxhoornfamilie heeft kunnen verspreiden: oa. Frankrijk, Groot-Brittannië, België, Nederland. Het instrument is daarom standaard in brassband, harmonie en fanfare. In Groot-Brittannië wordt het ook veel gebruikt in symfonische orkesten, kleine ensembles en als solist.
-
Tuba in C: Wordt voornamelijk gebruikt in het symfonieorkest en de meeste landen is dit het standaard instrument voor symfonisch gebruik.
-
Tuba in Bes: Bij amateurs is dit de meest gebruikte en verspreide stemming en het is standaard in brassband, harmonie en fanfare. In Duitsland gebruikt men dit instrument ook regelmatig voor het zwaardere symfonisch werk.
Soms ziet de term contrabastuba (vb. in partituren van Wagner) wat betrekking heeft op tubas in C en Bes. Deze term wordt vandaag niet algemeen meer gebruikt. In deze context slaat bastuba enkel op tuba in F of Es. Praktisch zal meestal de speler zelf in overleg met de dirigent beslissen welk instrument gebruikt wordt.
In blaasorkesten is het meestal de gewoonte om in de bassectie twee stemmingen te combineren. Bij brassbands is dit altijd de combinatie Es/Bes en in fanfareorkesten meestal ook. In harmonieorkesten en blaasorkesten in landen die historisch onder Duitse invloed stonden veelal voor de combinatie F/Bes.
Kijk en luister ook Youtube film: